De zorg in Nederland staat onder druk. Door personeelstekorten in verpleeghuizen, en andere
zorginstellingen voor zorgafhankelijke mensen, wordt steeds vaker een beroep gedaan op familie en andere naasten om zorgtaken over te nemen [1]. Denk aan het helpen bij eten, aankleden of het gezelschap houden van bewoners. Veel mantelzorgers doen dit met liefde. Toch roept deze ontwikkeling belangrijke vragen op. Want als familie bijspringt in de zorg, wie houdt dan de mondgezondheid van ouderen in de gaten?
Mondgezondheid verdient aandacht
Een gezonde mond is belangrijk voor het welzijn van ouderen. Mondproblemen kunnen pijn veroorzaken, het eten bemoeilijken en zelfs leiden tot ontstekingen of andere lichamelijke klachten. Vooral bij kwetsbare ouderen, waar slikken, kauwen of praten soms al moeilijker is, kan een slechte mondgezondheid grote gevolgen hebben.
Toch krijgt mondzorg vaak te weinig aandacht. Onderzoek van het Zorginstituut Nederland laat zien dat vooral thuiswonende ouderen weinig tot geen structurele mondzorg ontvangen [2]. In zorginstellingen komt de mondzorg meestal pas aan bod als er al klachten zijn. Dat maakt preventie lastig en vergroot de kans op ernstige problemen.
De rol van familie: waardevol, maar niet vanzelfsprekend
Familieleden zijn steeds vaker betrokken bij de dagelijkse verzorging. Dat is waardevol en noodzakelijk, maar het vraagt ook veel. Niet iedereen weet hoe je op een goede manier iemands mond verzorgt, wat normale slijtage is en wanneer je moet ingrijpen. En ook praktische zaken, zoals hulpmiddelen of vergoeding van mondzorg, zijn vaak niet bekend of onvoldoende geregeld.
Daarnaast voelen veel mantelzorgers zich onder druk gezet. Uit cijfers van MantelzorgNL blijkt dat sommige familieleden zich moreel verplicht voelen om te helpen, ook als ze daar eigenlijk de tijd of energie niet voor hebben [3]. Mondzorg is dan niet het eerste waar aan gedacht wordt, terwijl dit juist onderdeel zou moeten zijn van de basiszorg.
Samenwerking is de sleutel
Goede mondzorg vraagt om samenwerking tussen familie, zorgmedewerkers en mondzorgverleners. Als er duidelijke afspraken worden gemaakt en de juiste kennis gedeeld wordt, ontstaat er ruimte voor betere zorg. Denk aan het opnemen van mondzorg in het zorgplan, het aanstellen van een vaste contactpersoon of het geven van korte instructies aan mantelzorgers. De Koninklijke Nederlandse Maatschappij tot bevordering der Tandheelkunde (KNMT) pleit al langer voor een multidisciplinaire aanpak [4]. Mondzorg moet geen losstaand onderdeel zijn, maar ingebed in het dagelijks handelen van iedereen die bij de zorg betrokken is. Ook familieleden kunnen hier, met de juiste begeleiding, een rol in spelen.
Mondzorg als vast onderdeel in het zorgplan
Om mondgezondheid structureel te verbeteren, is het belangrijk dat mondzorg wordt meegenomen in de dagelijkse zorg. Niet alleen bij klachten, maar juist preventief. Dat kan door regelmatig te controleren of poetsen goed lukt, aandacht te hebben voor veranderingen in de mond en vroegtijdig in te grijpen bij signalen van pijn of ontsteking.
Zorgorganisaties en zorgmedewerkers moeten hierin een voortrekkersrol spelen. Door samen te werken met mondzorgprofessionals, voorlichting te geven aan zorgmedewerkers én mantelzorgers, en door mondzorg zichtbaar te maken in beleid en praktijk.
Hoe Omnios ondersteunt bij passende mondzorg
Bij Omnios zien we dagelijks wat goede mondzorg betekent voor het welzijn van ouderen. Daarom werken wij samen met zorginstellingen om mondzorg structureel onderdeel te maken van de dagelijkse zorg. We bieden niet alleen tandheelkundige zorg aan bewoners, maar ondersteunen ook zorgteams én familieleden met praktische kennis, duidelijke richtlijnen en scholing. Zo zorgen we ervoor dat iedereen die betrokken is, van zorgmedewerker tot mantelzorger, weet hoe een gezonde mond eruitziet, welke signalen belangrijk zijn en wanneer een mondzorgprofessional moet worden ingeschakeld. Samen creëren we een netwerk van betrokken zorg rondom de mond, zodat niemand het over het hoofd ziet.
Tot slot: laten we samen zorgen voor een gezonde mond
De inzet van familieleden is van grote waarde in de ouderenzorg. Maar zij kunnen en hoeven het niet alleen te doen. Als we mondzorg samen oppakken, als vanzelfsprekend onderdeel van goede zorg, maken we echt verschil. Voor de gezondheid, het comfort en de waardigheid van ouderen.
Want: als familie helpt met zorg, wie kijkt er dan naar de mond? Laten we zorgen dat het antwoord op die vraag helder is.
- NOS, Zorginstellingen doen steeds vaker beroep op familie van cliënten, 31 mei 2025. https://nos.nl/artikel/2569138-zorginstellingen-doen-steeds-vaker-beroep-op-familie-van-clienten
- Zorginstituut Nederland, Mondzorg voor kwetsbare ouderen: stand van zaken, 2022. https://www.zorginstituutnederland.nl/publicaties/rapport/2022/03/28/mondzorg-voor-kwetsbare-ouderen
- MantelzorgNL, Feiten & cijfers mantelzorg, geraadpleegd op 2 juni 2025.
https://www.mantelzorg.nl/nieuws/de-zorg-staat-onder-druk-verandering-is-nodig - KNMT, Praktijkwijzer mondzorg aan kwetsbare ouderen, 2021
https://knmt.nl/nieuws/knmt-lanceert-praktijkwijzer-mondzorg-aan-kwetsbare-ouderen