Het is een drukke dag op een zorgbeurs en tijdens één van die gesprekken vertelt een zorgmedewerker een verhaal dat je raakt. Ze praat over een bewoner in haar zorginstelling. Een oudere dame die stil en bescheiden haar dagen doorbracht. “Ze klaagde nooit” zegt de zorgmedewerker. “We dachten dus dat alles goed ging.” Maar achter die stilte schuilde een probleem dat niemand had opgemerkt.
In de zes maanden dat de dame in de instelling woonde, waren er veel personeelswisselingen. Het zorgdossier werd onvolledig, en de dagelijkse zorg liep soms spaak. Tijdens een routinecontrole ontdekte de mondhygiënist dat de vrouw een onderprothese droeg die al die maanden niet uit haar mond gehaald was. Sterker nog, een half jaar lang was er niets mee gebeurd. De prothese zat vast en was bedekt met schimmel en tandsteen. “We schrokken ons rot,” vertelde de zorgmedewerker. “Dit had nooit mogen gebeuren, maar het personeelstekort en de onrust hebben ons ingehaald.”
“Dit had nooit mogen gebeuren, maar het personeelstekort en de onrust hebben ons ingehaald.”
Dit verhaal staat niet op zichzelf. Het laat zien hoe de hoge werkdruk en tekorten in de zorg de mondzorg naar de achtergrond kunnen dringen – met alle gevolgen van dien voor de bewoners.
Personeelstekorten in de zorg: een groeiend probleem
De zorgsector kampt al jaren met een tekort aan personeel en dit probleem lijkt alleen maar groter te worden. Volgens cijfers van V&VN heeft het tekort aan zorgmedewerkers geleid tot een verhoogde werkdruk. Uitval en burn-outs zijn het gevolg. Dit heeft niet alleen gevolgen voor de algemene zorg, maar raakt ook de dagelijkse mondzorg van de bewoners in zorginstellingen.
Door de personeelstekorten moeten zorgverleners keuzes maken in hun dagelijkse taken. Mondzorg, zoals tandenpoetsen en het schoonmaken van protheses, wordt helaas niet altijd als prioriteit gezien. Vaak wordt ervan uitgegaan dat de cliënt zelf nog in staat is om zijn of haar mondzorg uit te voeren. In de praktijk gebeurt dit echter vaak niet meer of onvoldoende, waardoor ondersteuning of begeleiding nodig is.
Reablement en mondzorg
Daarnaast ligt binnen zorginstellingen de focus sterk op reablement: de wensen van de cliënt staan centraal, gevolgd door het zoveel mogelijk zelf kunnen doen, en pas daarna ondersteuning of overname van handelingen. Hoewel dit een waardevolle benadering is, leidt het in veel gevallen tot een te grote verantwoordelijkheid bij de cliënt, die soms niet meer in staat is de mondzorg zelfstandig uit te voeren. Het is essentieel om hierbij te kijken naar wat de wensen van de cliënt zouden zijn geweest zonder de ziekte, maar ook naar wat nu nog in haar belang is.
Een goed opgesteld mondzorgplan, inclusief mondverzorgingsplan, kan hierbij helpen. Dit plan moet afgestemd worden op de huidige situatie van de cliënt en ervoor zorgen dat ondanks personeelstekorten mondzorg niet naar de achtergrond verdwijnt. Het belang van een gezonde mond gaat immers verder dan alleen mondgezondheid en draagt bij aan het algehele welzijn van de cliënt.
De gevolgen voor de mondzorg
Het voorbeeld van de dame met de verwaarloosde onderprothese staat niet op zichzelf. In veel zorginstellingen zien mondzorgteams vergelijkbare situaties. Door de hoge werkdruk is er vaak onvoldoende tijd om mondzorg structureel uit te voeren. Enkele veelvoorkomende problemen zijn:
- Afnemende kwaliteit van dagelijkse mondverzorging: bewoners krijgen soms niet meer de noodzakelijke hulp bij het poetsen van tanden of protheses.
- Verslechtering van mondgezondheid: onregelmatige of onvoldoende mondzorg leiden tot problemen zoals ontstekingen, tandsteen en schimmelinfecties.
- Gebrek aan geborgde mondverzorgingsplannen: door de drukte en personeelswisselingen raken zorgdossiers onvolledig, waardoor essentiële informatie over mondgezondheid verloren gaat.
De rol van mantelzorgers en familieleden
Door het personeelstekort worden mantelzorgers en familieleden steeds belangrijker bij de mondzorg van bewoners in zorginstellingen. Hun inzet kan helpen om de zorg gedeeltelijk op te vangen. Vaak ontbreekt het aan de juiste kennis en training om deze taak goed uit te voeren, waardoor mondzorg soms alsnog achterblijft. Om dit te verbeteren is scholing en ondersteuning essentieel; mantelzorgers, familieleden en zorgmedewerkers moeten beter worden opgeleid in mondverzorging via praktische poetsinstructies, e-learning, workshops of trainingen.
Daarnaast is een structurele samenwerking tussen zorginstellingen en mondzorgprofessionals noodzakelijk om bewoners de zorg te bieden die ze nodig hebben. Met goede communicatie en duidelijke afspraken als belangrijke pijlers. Tot slot zijn investeringen in zorgpersoneel en betere arbeidsvoorwaarden onmisbaar om de werkdruk te verlichten en ervoor te zorgen dat mondzorg de aandacht krijgt die het verdient.
Samen werken aan betere (mond)zorg
Het verhaal van de dame met de verwaarloosde onderprothese laat zien hoe groot de impact van personeelstekorten kan zijn op de mondzorg in zorginstellingen. Toch is het belangrijk om te erkennen dat dit probleem niet voortkomt uit een gebrek aan inzet of betrokkenheid van zorgmedewerkers. Integendeel: ondanks de hoge werkdruk blijven zij zich met hart en ziel inzetten voor hun bewoners.
Gelukkig groeit de aandacht voor het belang van goede mondzorg in de zorgsector. Mondzorgprofessionals, zorginstellingen en mantelzorgers zoeken steeds vaker samen naar oplossingen. Scholing, samenwerking en het versterken van zorgteams worden gezien als belangrijke stappen in de goede richting.
Met kleine veranderingen en grote inzet kan er al veel worden bereikt. Denk bijvoorbeeld aan praktische poetsinstructies, een betere verdeling van taken en structureel contact tussen zorgteams en mondzorgverleners. Elke stap vooruit is een stap richting een toekomst waarin mondzorg een vanzelfsprekend onderdeel is van de dagelijkse zorg, en waarin bewoners de aandacht krijgen die ze verdienen.
Uiteindelijk gaat goede mondzorg verder dan een gezonde mond alleen: het verhoogt de kwaliteit van leven van bewoners. Een gezonde mond maakt eten, drinken en communiceren makkelijker en voorkomt pijn en ongemak. Door samenwerking en de mondzorg binnen zorginstellingen te verbeteren, dragen we niet alleen bij aan de fysieke gezondheid van bewoners, maar ook aan hun dagelijks welzijn en waardigheid. Het is een gezamenlijke verantwoordelijkheid die het leven van veel mensen écht beter maakt.
Hoe is de mondzorg in jouw zorginstelling geregeld?
Wil jij weten hoe we samen de mondzorg in jouw zorginstelling kunnen verbeteren? Neem dan vrijblijvend contact op met ons. We bespreken samen de mogelijkheden!